عنایت‌الله رضا (تولد 1299، رشت)، پژوهشگر و مترجم
عنایت‌الله رضا در خانوادهای روحانی در رشت متولد شد. نام خانوادگی او منسوب به حاجی آقا رضا، از مجتهدین بنام گیلان است. خانواده رضا به دلیل ورود نیروهای بلشویک شوروی به گیلان، ناگزیر به تهران مهاجرت کردند. اما بعد از مدتی اقامت ،دوباره به رشت بازگشتند. عنایت‌الله دو سال اول تحصیلات ابتدایی را در رشت گذراند، کلاس سوم را در دبستان «ادب» در تهران خواند و از کلاس چهارم ابتدایی دوباره به رشت بازگشت. دوره اول متوسطه را نیز در زادگاهش به اتمام رساند، در ۱۳۱۵ هـ .ش به تهران آمد، در «دارالفنون» تحصیلات خود را پی گرفت و دیپلم متوسطه خود را در رشته ادبیات اخذ کرد. بعد به دانشکده افسری رفت و افسر خلبان نیروی هوایی شد. او پس از پایان رساندن دانشکده افسری، در نیروی هوایی ارتش پذیرفته شد و در آنجا دوره خلبانی هواپیماهای جنگی را گذراند. پس از شهریور ماه ۱۳۲۰هـ .ش به حزب توده پیوست. پس از مدتی دستگیر و در 1324هـ .ش به کرمان تبعید شد. در ۱۳۲۵ هـ .ش پس از رهایی از زندان، به آذربایجان رفت و در آنجا به عنوان معاون نیروی هوایی حکومت دموکرات آذربایجان مشغول به کار شد اما در ۲۱ آذرماه همان سال بار دیگر تبعید گردید، به ناچار تبریز را ترک کرد و به همراه خانواده به شوروی رفت. اما دیری نپایید که به دنبال اختلاف با سران فرقه دموکرات آذربایجان از فرقه دموکرات اخراج و از کار برکنار شد، در نتیجه بالاجبار از شوروی به چین رفت. در آنجا به اتفاق چند تن دیگر بخش «فارسی رادیو پکن» را تأسیس کرد.
بعد از دو سال به مسکو بازگشت و در بخش «فارسی رادیو مسکو» تا ۱۹۶۷ میلادی به فعالیت پرداخت. عنایت الله رضا در دوران تبعید ناخواسته که حدود ۲۰ سال به طول انجامید، در دانشکده حزب کمونیست شهر باکو موفق به اخذ مدرک لیسانس شد. پس از آن در ۱۳۳۵ هـ .ش دکترای فلسفه را از دانشگاه دولتی گرفت. عنوان رساله وی «اندیشه‌های کسروی» بود که به راهنمایی پروفسور ماکاولسکی، از استادان برجسته فلسفه در اتحاد جماهیر شوروی به انجام رساند. دکتر رضا در 1347هـ .ش به وطن بازگشت و در کتابخانه پهلوی -که در آن هنگام یکی از مراکز ایرانشناسی بود- با سمت متصدی کتاب‌های روسی و بعد به عنوان معاون علمی و پژوهشی آن کتابخانه مشغول به کار شد. دکتر رضا علاوه بر تدریس در دانشگاه، مدتی به عنوان مشاور عالی علمی با پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و از 1365 هـ .ش تا پایان عمر در مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی به عنوان مدیر بخش جغرافیا و عضو شورای عالی علمی به همکاری پرداخت.
آثار متعددی از این استاد فرهیخته در زمینه ترجمه و تألیف باقی مانده است که از آن جمله می توان به ترجمه کتاب‌های «تاریخ سری جنایت‌های استالین» آلف، «شهرهای ایران در دوران پارتیان و ساسانیان» و «اعراب حدود مرزهای روم شرقی و ایران در سده‌های 4- 6 میلادی» پیگولوسکایا – برگزیده دوره‌های هفتم و دوزادهم کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی – ، «تمدن ایران ساسانی» لوکونین، «طبقه جدید تحلیلی از تحول جامعه کمونیست» میلوان جیلاس، «اسرار مرگ استالین» آوتور خانوف، «به زمامداران شوروی» سولژنیتسین، «منابع کمونیسم روسی و مفهوم آن» نیکلای الکساندرویچ بردیایف، «نیکتا خروشچف سال‌های حاکمیت به ضمیمه متن کامل گزارش خروشچف در جلسه سری کنگره بیستم شوروی»، «گفتگو با استالین» میلوان جیلاس، «سیزده روزی که کرملین را لرزاند» (انقلاب مجارستان) تیبور مرای، «خاطرات بوریس باژانف، رئیس دبیرخانه دفتر سیاسی حزب کمونیست اتحاد شوروی» و تألیف کتاب‌های «آذربایجان و اران (آلبانیای قفقاز)»، «ایران از دوران باستان تا آغاز عهد مغول»، «ایران و ترکان در روزگار ساسانیان»، «کمونیسم و دموکراسی»، «مارکسیسم و ماجرای بیگانگی انسان» و بیش از از 120 مقاله در دایرهالمعارف بزرگ اسلامی و 60 مقاله در نشریات مختلف اشاره کرد. دکتر رضا در 20 تیرماه 1389 هـ . ش در تهران درگذشت و در قطعه نام آوران بهشت زهرا به خاک سپرده شد.