تاج زمان دانش (تولد 1305، تبریز)، حقوقدان
تاج زمان دانش در تبریز متولد شد. تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه «فرهنگ» انجام داد. دورۀ دبیرستان را در دبیرستان «پروین» به پایان برد و زبان انگلیسی آموخت. سپس در دانشسرای مقدماتی تحصیلات خود را دنبال کرد و زبان فرانسه را فراگرفت. تاج زمان پس از پایان دوره دانشسرا با سمت آموزگاری به خدمت وزارت فرهنگ درآمد. پس از ازدواج به دلیل مخالفتهای شوهرش از ادامه تحصیل بازماند و عرصه را برخود تنگ یافت. از این رو، به ناچار از همسر خود جدا شد و به اتفاق خانواده به تهران آمد. در تهران پس از اخذ مدرک دیپلم، به دانشگاه تهران رفت و در رشتۀ حقوق به تحصیل پرداخت.
او از محضر استادانی چون سید حسن امامی، معظمی و سنگلجی بهره برد و موفق به اخذ درجه لیسانس از دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران شد. بانو تاج زمان در 1336 هـ . ش برای ادامۀ تحصیل به اروپا رفت و در 1341 هـ . ش از دانشکده علوم جنایی «اکس» فرانسه موفق به اخذ درجه دکترای علوم جنایی شد. عنوان پایاننامه بانو تاج زمان «صلاحیت قاضی اطفال» بود. استاد در 1344 هـ . ش نیز از دانشگاه نوشاتل سوئیس دکترای حقوق جزا گرفت. موضوع پایاننامه دکترای وی «طرز ترتبیت مجرمین در محیط آزاد در سوئیس، فرانسه و بلژیک» بود.
دکتر تاج زمان در همان سال با نوشتن مقالهای در روزنامه «اطلاعات» مورخ 29 شهریور ماه 1344هـ . ش تحت عنوان «راهی که به فرنگ منتهی میشود» وضع دانشجویان ایرانی مقیم اروپا را با نگرشی انتقادی مطرح کرد.
دکتر دانش پس از بازگشت به ایران در دی ماه 1344 هـ . ش، برای ادامه کار در وزارت فرهنگ با مخالفتهای مقامات ذی ربط روبه رو شد و به هر بهانهای از انتقال وی به دانشگاه تهران جلوگیری بعمل آمد. از این رو به دنبال تخصص و علم خود به دانشگاه پلیس روآورد و در آنجا به تدریس پرداخت و بعدها در دورۀ تکمیلی دانشگاه پلیس تدریس حقوق جزا را برعهده گرفت. بازدید از زندان قصر و مشاهدۀ وضع نابهنجار زندان تأثیری سخت در روحیۀ وی گذاشت، لذا تصمیم گرفت تغییراتی در جهت بهبود اوضاع زندانیان کشور انجام دهد. او با ارائه راهکارهای جدید توانست بندهای زندان اطفال و نوجوانان را از بزرگسالان جدا سازد و با ایجاد کارگاههای مختلف مانند خیاطی، تراشکاری، جوراببافی، کفاشی، نجاری و … ساعات بیکاری زندانیان را پرکند. در ساختار زندان زنان نیز تغییر و تحولاتی ایجاد کرد و پیشنهاد تربیت و استخدام پلیس زن را برای ادارۀ امور زندانیان به جای پلیس مرد داد.
تهیه و تدوین «آییننامۀ جدید زندانها» از دیگر اقدامات این بانوی فرهیخته و خستگیناپذیر بود که در 1347 هـ . ش به اجرا درآمد. دکتر دانش سرانجام پس از مخالفتها و کارشکنیهای زیاد در 1354هـ . ش به دانشگاه تهران منتقل شد و در 1381 هـ . ش به افتخار بازنشستگی نائل آمد. وی در 18 شهریور ماه 1388 هـ . ش در تهران درگذشت. آثار متعددی از این استاد برجسته باقی مانده است که از آن جمله می‌توان به تألیف کتاب‌های «کیفرشناسی»، «دادرسی اطفال در حقوق تطبیقی»، «اصول علم زندانها»، «کیفرشناسی وحقوق زندانیان و طرز اجرای مجازاتها و اقدامات تأمینی در ایران و فرانسه»، «اطفال و جوانان بزهکار»، «حقوق زندانیان و علم زندانها در ایران و فرانسه»، «دادرسی اطفال و جوانان بزهکار در حقوق تطبیقی»، «مجرم کیست، جرم شناسی چیست؟»، «معتاد کیست، مواد مخدر چیست؟»، «طفل بزهکار کیست، روش اصلاح و تربیت او چیست؟» و انتشار مقالات متعدد در نشریه دانشکده حقوق اشاره کرد.
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به پاس سال‌ها خدمات علمی و فرهنگی وی، طی برگزاری مراسم بزرگداشتی در 28 تیرماه 1388 هـ . ش ایشان را به عنوان یکی از مفاخر ایران زمین معرفی کرد و لوح تقدیری به استاد اهدا نمود.