احمد منزوی (تولد 1302، سامرا)، نویسنده و محقق

احمد منزوی، در خانواده‌ای روحانی در سامرا متولد شد. پدرش، حاج شیخ آقابزرگ تهرانی، مؤلف کتاب‌های ارزشمند «الذریعه الی تصانیف الشیعه» و «طبقات اعلام الشیعه» بود که به سامرا مهاجرت کرد. احمد تا حدود دوازده سالگی در آنجا بود، بعد همراه خانواده به نجف رفت و در آن شهر اقامت گزید.کلاس ششم ابتدایی را در مدرسه «علوی ایرانیان» در نجف گذراند. ادبیات فارسی را نزد عمویش حاج محمدابراهیم بهشتی‌پور و جامع‌المقدمات را نزد شاگردان پدرش آموخت. در 1322هـ .ش برای ادامه تحصیل به تهران آمد و در مدرسه «سپهسالار» به تحصیل پرداخت. کلاس دوازدهم ادبی را نیز در مدرسه «دارالفنون» تهران گذراند. سپس به دانشکده معقول و منقول رفت و در خرداد 1327هـ . ش در رشته  معقول از آن دانشکده درجه لیسانس گرفت. او محضر استادانی چون محمدتقی دانش پژوه، سید باقر سبزواری ،بدیع الزمان فروزانفر، غلامحسین صدیقی و فاضل تونی بهره برد و ضمن استفاده از تجربیات پدر، برادر و استاد دانش پژوه و دیگر استادان فن به فهرست نویسی روی آورد. مدتی به عنوان  دبیر در شهرستان انزلی به کار پرداخت. او در مدت اقامت در بندر انزلی به اتهام عضویت در حزب توده بازداشت شد و به زندان افتاد.

پس از آزادی از زندان، به تهران آمد و در دبیرستان پانزدهم بهمن به کار پرداخت. احمد منزوی پس از  بازنشستگی، در 1356هـ .ش جهت فراهم کردن  فهرست مشترک از تمام نسخه‌های فارسی به شبه قاره هند سفر کرد. بعد  از سوی دولت پاکستان، در مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان به کار تحقیق در نسخه‌های خطی فارسی گمارده شد و نزدیک به شانزده سال در پاکستان ماند. حاصل کار وی در آنجا، نگارش و چاپ چهار مجلد «فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه گنج‌بخش» بود که تنها نسخه‌های فارسی را در بر می‌گرفت. از دیگر کارهای وی در این دوره، می‌توان از نگارش و چاپ «سعدی بر مبنای نسخه‌های خطی پاکستان» به مناسبت هشتصدمین سالگرد  تولد سعدی، نگارش و چاپ چهارده مجلد «فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان» و پایه‌گذاری نگارش «فهرستواره کتاب‌های فارسی» نام برد. استاد منزوی در اواخر 1369 هـ .ش  به تهران بازگشت و در مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی به همکاری پرداخت و طرح «فهرستواره کتاب‌های فارسی» را به مرحله اجرا درآورد.

او اکنون سرپرست بخش کتاب‌شناسی و فهرست‌نگاری مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی است. «فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه شخصی استاد مفتاح»، «فهرست کتابخانه ملک» و «فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مجلس شورای ملی»،چاپ چند مجلد از «الذریعه» و نگارش و چاپ ۶ مجلد «فهرست نسخه‌های خطی فارسی»  از جمله کارهای ماندگار وی در زمینه کتابشناسی است .

آثار متعددی در زمینه تألیفات و تصحیح از وی باقی مانده است که از آن جمله به تصحیح کتاب‌های «مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال» شیخ آقا بزرگ تهرانی، همکاری در نگارش و چاپ شش مجلد (جلدهای 11-16)، «فهرست کتابخانه مجلس شورای ملی»، ویرایش و چاپ هشت مجلد «الذریعه الی تصانیف الشیعه» شیخ آقا بزرگ تهرانی، تحریر، تنظیم و تحشیه دو مجلد «ادبیات فارسی بر مبنای تألیف استوری»، «فهرست نسخه‌های خطی مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی» که  در 1385هـ .ش برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی شد، «فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی علوم قرآنی در پاکستان»، «فهرستواره کتاب‌های فارسی (6 جلد)، «فهرست نسخه‌های خطی فارسی کتابخانه عمومی و آرشیو پتیاله (پنجاب و هند)،« فهرست نسخه‌های عکسی کتابخانه ابراهمیه کرمان»  اشاره کرد.

انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به پاس سال‌ها خدمات علمی و فرهنگی وی، طی  برگزاری مراسم بزرگداشتی در 23 آذرماه  1381هـ . ش ایشان را به عنوان یکی از مفاخر ایران‌زمین معرفی کرد و لوح تقدیری به  استاد اهدا نمود.

یادداشت های مرتبط