محمد تقی شریعتی (درگذشت 1366، مشهد)، نویسنده و محقق
محمدتقی شریعتی در 1286هـ .ش در مزینان، از توابع سبزوار، در خانواده‌ای روحانی متولد شد. پدرش، شیخ محمود – که از تحصیلات عالیه برخوردار بود، به فتق و رتق امور شرعی مردم مزینان اشتغال داشت. جد وی، آخوند ملا قربانعلی- مشهور به حکیم آخوند – از شاگردان برجسته ملا هادی سبزواری بود. محمدتقی تا هفده سالگى در زادگاهش نزد پدر و عمویش به تحصیل پرداخت. در 1307هـ .ش براى ادامه تحصیل در حوزه علمیه به مشهد رفت و در مدرسه «فاضل خان» سکنى گزید. نخست در محضر ادیب نیشابورى اول و سپس ادیب ثانی تلمذ کرد، دروس مقدماتی، ادبیات فقه، اصول و فلسفه را نزد اساتید معروف مشهد چون آیت‌الله میرزا مهدى اصفهانى، آقا شیخ هاشم قزوینى ارتضا، میرزا ابوالقاسم الهى و حاج شیخ محمود حلبى فراگرفت. «قوانین» را نزد حاج شیخ کاظم دامغانى و «شرح لمعه» را نزد حاج میرزا احمد مدرس یزدى آموخت.
از 1309 هـ .ش در مدارس «شرافت»، «فردوسی» و«ابن یمین» مشغول تدریس شد. به دنبال واقعه مسجد گوهرشاد توسط رژیم پهلوی، انگیزه مبارزه با رژیم پهلوی در ذهنش شکل گرفت. شریعتی در 1319هـ .ش به فعالیت سیاسی روی آورد، بر علیه حزب توده و باورهای احمد کسروی به مبارزه برخاست و به ارشاد و هدایت مردم پرداخت. در 1320هـ .ش «کانون نشر حقایق اسلامی» را در چهارباغ مشهد تأسیس کرد و در دانشسرای مقدماتی به تدریس پرداخت. همچنین با بدعت ها و اندیشه‌های غیر اسلامی به ویژه با کمونیست‌ها مبارزه کرد. در 1326هـ .ش کتابی با عنوان «کارنامه کانون نشر حقایق اسلامی» منتشر ساخت که در واقع، اساسنامه آن کانون بود. در 1327هـ .ش درباره فایده و لزوم دین در رادیو مشهد سخنرانی کرد. شریعتی از 1330هـ .ش با جمعیت‌های مؤتلفه اسلامی مشهد همکاری کرد. در 1331هـ .ش از سوی مردم مشهد برای نمایندگی مجلس شورای ملی کاندید شد، ولی به دلیل ممانعت دربار نتوانست به مجلسراه یابد.
او از حامیان دکتر محمد مصدق بود و در 1332هـ .ش به عضویت جبهه ملی درآمد. در 1333هـ .ش رهبری نهضت مقاوت ملی را در مشهد به عهده گرفت. در ۱۳۳۶ هـ .ش به سبب فعالیت بر ضد رژیم پهلوی و پیوستن به جبهه ملی مدت یک ماه و اندی به زندان افتاد و کانون نشر حقایق اسلامی نیز تعطیل گردید. شریعتی از 1337 تا1340هـ .ش در دانشکده الهیات و معارف اسلامی مشهد عهده‌دار تدریس تفسیر قرآن و نهج البلاغه شد. همچنین با مؤسسه وعظ و تبلیغ در جهت برگزاری جلسات تفسیر و شرح نهج البلاغه همکاری کرد، جلسات تفسیر و سخنرانی‌هایی نیز در منزل آیت الله سید محمد هادی میلانی، از مراجع معروف، راه اندازی نمود. در 1341هـ .ش از اداره آموزش و پرورش خراسان بازنشسته شد. شریعتی از معتقدان همبستگی دین و سیاست بود و ورود بر مسائل سیاسی را بر خود فریضه و وظیفه قلمداد می‌کرد. در 1343هـ .ش به دعوت آیت الله مرتضی مطهری برای ایراد سخنرانی به تهران آمد و تا 1349هـ .ش در همانجا اقامت گزید. در 1345هـ .ش به دعوت آیت الله طالقانی جلسات تفسیر در مسجد هدایت تهران برپا کرد و در 1345هـ .ش امامت مسجد هدایت را به عهده گرفت. در 1349هـ .ش به مشهد بازگشت. او از پیروان و پایه‌گذران اندیشه بازگشت به قرآن و نهج البلاغه و خود مفسر قرآن و مدرس و شیفته نهج البلاغه بود و خدمات ارزنده‌ای به تعلیم و تربیت اسلامی نسل جوان کرد.
شریعتی درمشهد درگذشت و همانجا به خاک سپرده شد. دکتر علی شریعتی فرزند اوست. استاد محمدتقی شریعتی از افرادی بود که با رویکرد نوگرایانه به دین، فعالیت خود را آغاز نمود و تأثیرات زیادی در این زمینه برجای گذاشت. او ویژگی عمده حکومت اسلامی را مبتنی بودن آن بر قوانین خدایی ذکر می‌کند و مشروعیت حکومت پیامبران را به نیابت و جانشینی او در اجرای حکومت حق از سوی خدا مرتبط می‌داند. همچنین به لزوم امر به معروف و نهی از منکر در عرصه اجتماع قائل بود و تمایز جامعه مسلمین را از دیگر جوامع به اعمال این اصل می دانست و معتقد بود اجرای این اصل، فواید زیادی برای جامعه اسلامی خواهد داشت.
آثار متعددی از این استاد برجسته باقی مانده است که از آن جمله میتوان به تألیف «اصول عقاید و اخلاق اسلامی»، «مهدی موعود امم؛ علی شاهد رسالت؛ نیایش»، «آغاز وحی یا تفسیر سوره مبارکه علق» که ابتدا در چند شماره مجله «نامه آستان قدس » و بعد به صورت کتابی مستقل منتشر گردید، «چرا حسین قیام کرد»، «خلافت و ولایت از نظر قرآن و سنت»، «امامت در نهج البلاغه»، «روش شناخت نهج‌البلاغه»، «فایده و لزوم دین»، «تفسیر نوین»، «وحى و نبوت در پرتو قرآن»، «تعلیمات دینی» و ترجمه کتاب‌های «تأثیر هنرهاى مسلمین بویژه ایرانیان در اروپا» محمدحسین زکی، «عباسه خواهر هارون‌الرشید» جرجی زیدان و «مبانی اقتصاد در اسلام» عبدالحمید جوده السحار اشاره کرد. مجموعه سخنرانی های وی با نام «از چشمه کویر» به کوشش جعفر پژوم (سعیدی) انتشار یافت.