جلالالدین همایی (درگذشت 1359، تهران)، ادیب و شاعر
جلال الدین همایی فرزند میرزا ابوالقاسم محمد نصیر متخلص به طرب و از نوادگان همای شیرازی بود که در 13 دی ماه 1278 هـ . ش در محله پاقلعه اصفهان در خانوادهای اهل علم و دانش متولد شد. تحصیلات مقدماتی را ابتدا نزد والدین خود فرا گرفت، بعد به مکتب ملاباجی و مکتب میرزا عبدالغفار پاقلعهای رفت. در 1326 هـ . ق وارد دبستان «حقایق» شد و در 1327هـ .ق به مدرسه «قدسیه» رفت و در آنجا قسمتی از نحو و صرف مقدمات عربی را نزد میرزا حسن قدسی از فضلا و خوشنویسان بنام عصر خود آموخت. خط نسخ و ثلث را نیز نزد پدر، میرزا حسن قدسی و ملا محمدتقی کاتب فرا گرفت. همایی قسمتی از فنون هیئت قدیم و نجوم را نزد آخوند ملا محمد کاشانی و حاج آقا رحیم ارباب اصفهانی گذراند. ریاضی جدید، اسطرلاب و فن استخراج تقویم از زیجهای قدیم را از محضر میرزا سید علی جناب، مؤلف کتاب «الاصفهان» فرا گرفت. از دیگر استادان همایی در طب، شیخ محمد حکیم، حاج میرزا علی آقا واعظ پرهیزکار و میرزا ابوالقاسم ناصر حکمت احمدآبادی،در فلسفه شیخ اسدالله حکیم قمشهای متخلص به دیوانه، در معقول و ریاضیات ملا عبدالجواد آدینهای و در حکمت و نجوم آیت الله حاج آقا رحیم ارباب اصفهانی را میتوان نام برد.
در 1328هـ .ق به مدرسه «نیم آورد» رفت. از 1330هـ .ق درس طلبگی را شروع کرد و محضر استادانی چون شیخ علی یزدی، شیخ محمد حکیم،آخوند ملا محمد کاشانی، حاج سید محمدکاظم کروندی اصفهانی و آخوند میرزا احمد اصفهانی، سید مهدی درچهای،آخوند ملاعبدالکریم گزی و حاج میر محمدصادق خاتون آبادی را درک کرد و ادبیات عرب، سطوح فقه، کلام و رجال خواند. او مدت هجده سال از محضر شیخ محمد خراسانی بهره برد و «شرح شمسیه» تا «شرح هدایه» ملاصدرا و «شرح منظومه» و «اشارات» خواند. وی از آیت الله شیخ مرتضی آشتیانی و شیخ محمدحسین فشارکی اجازه اجتهاد و روایت و از سید محمد نجف آبادی و آیت الله حاج میرزا عبدالحسین سیدالعراقین خاتون آبادی پاقلعهای اجازه اجتهاد گرفت. همایی از 1331 تا 1348 هـ .ش در مدرسه «نیم آورد» به طور شبانهروزی به تحصیل و تدریس پرداخت. در 1300 هـ . ش برای تدریس به مدرسه «صارمیه» اصفهان رفت. شیخ عباس ادیب حبیب آبادی، سید حسن مدرس بیدآبادی و شیخ محمود شریعتریزی از شاگردانش بودند. همایی از 1307 هـ . ش وارد خدمت وزارت معارف شد و در مدارس متوسطه تبریز و در تهران در مدارس «دارالفنون»، «شرف مظفری»، «دبیرستان نظام»، دانشسرای عالی، دانشکده حقوق و دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به تدریس پرداخت. همایی سرانجام در تهران درگذشت و در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.
از استاد همایی مقالات تحقیقی و انتقادی متعددی در نشریات کشور انتشار یافته است. او اهل شعر بود و «سنا» تخلص میکرد و در سرایش شعر و ساختن نظم، بخصوص ساختن ماده تاریخ، مهارت کامل داشت. استاد همایی تصحیح متون را از منظری ویژه می نگریست و تصحیح را امری فراتر از «مقابله و ثبت نسخه بدلها» می شمرد. او در 1308 هـ . ش جهت تالیف کتاب تاریخ ادبیات، نشان (مدال) درجه اول علمی را کسب کرد. آثار متعددی از این استاد برجسته در زمینه تصحیح، تألیف و ترجمه باقی مانده که از آن جمله میتوان به تألیف کتابهای «تاریخ ادبیات ایران»، «اسرار و آثار واقعه کربلا»، «غزالی نامه»، «تاریخ علوم اسلامی»، «تصوف در اسلام»، «شعوبیه»، «تاریخ اصفهان»، «خیامینامه»، «فنون بلاغت و صناعات ادبی»، «مولوی نامه»، «دیوان» شعر که با نام «دیوان سنا» به چاپ رسید، تصحیح کتابهای «التفهیم لاوایل صناعه التنجیم» ابوریحان بیرونی، «مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه» عزالدین محمود کاشانی، «منتخب اخلاق ناصری» خواجه نصیرالدین طوسی و نگارش مقدمه کتابهای «مثنوی ولدنامه»، «تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر» خواندمیر، «دیوان» شکیب اصفهانی و حواشی و تعلیقات بر «مثنوی معنوی» و اهتمام در انتشار «دیوان» عثمان مختاری اشاره کرد.
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به پاس سالها فعالیت علمی و فرهنگی وی، طی برگزاری مراسم بزرگداشتی در
25 تیرماه 1379 ایشان را به عنوان یکی از مفاخر ایران زمین معرفی کرد و لوح تقدیری به خانواده استاد اهدا نمود.