محمد حسن گنجی (تولد 1291، بیرجند)، جغرافیدان
محمدحسن گنجی در بیرجند متولد شد. پدرش، ابوتراب، نایب الحکومه شهر قاین بود. محمدحسن تحصیلات مقدماتی را در مدرسه «شوکتیه» بیرجند گذراند. سپس تحصیلات خود را در دارالمعلمین عالی تهران در رشته تاریخ و جغرافیا دنبال کرد. او در دوران تحصیل محضر استادان برجسته‌ای چون میرزا احمد نراقی، شیخ احمد سلیمانی نراقی، عباس اقبال آشتیانی، ماژور مسعودخان کیهان، بدیع‌الزمان فروزانفر، سید محمدکاظم عصار، دکتر صادق رضازاده شفق، عبدالحسین شیبانی (وحیدالملک)، دکتر عیسی صدیق و دکتر اسدالله بیژن را درک کرد .بعد جزء محصلین اعزامی به انگلستان رفت و در دانشگاه ویکتوریا به تحصیل پرداخت و در ۱۳۱۷ هـ .ش لیسانس جغرافیا گرفت. بار دیگر در ۱۳۳۱ هـ .ش با استفاده از بورس تحصیلی به امریکا رفت و دکترای خود را در رشته جغرافیا، از دانشگاه کلارک اخذ کرد. دکتر گنجی پس از بازگشت به ایران، در دانشگاه تهران مشغول به تدریس شد و از ۱۳۴۸ هـ .ش به عنوان استاد و مدیر گروه آموزشی جغرافیا انجام وظیفه کرد. او در کنار فعالیت در دانشگاه تهران، عهده دار سمت‌هایی چون ریاست اداره کل هواشناسی ایران، نماینده ثابت دولت ایران در سازمان هواشناسی جهانی، ریاست هواشناسی منطقه آسیا، عضو کمیته اجرایی سازمان هواشناسی، معاونت پارلمانی وزارت راه، معاونت اداری و مالی دانشگاه تهران و ریاست دانشکده ادبیات و علوم انسانی گردید.
وی در ۱۳۵۴هـ. ش به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران شناخته شد و در بهمن ماه همان سال به افتخار بازنشستگی نائل آمد. دکتر گنجی از مهرماه ۱۳۵۴ - ۱۳۵۷ هـ .ش ریاست مؤسسه آموزش عالی امیر شوکت الملک اعلم بیرجند را برعهده داشت. از ۱۳۶۸ – ۱۳۷۲ هـ .ش مشاور رئیس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح و عضو بخش جغرافیایی سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی (سمت) بود و با اغلب دانشگاه‌های تهران بویژه دانشگاه تربیت مدرس همکاری داشت. وی همچنین عضو کمیته رهبری اطلس اقلیمی ایران در سازمان هواشناسی، عضو مادام العمر انجمن جغرافیایی انگلستان، عضو شورای عالی آمار، عضو هیأت تحریریه دائرهالمعارف بریتانیا، عضو افتخاری انجمن آمریکایی پیشرفت علوم، عضو شورای عالی مردم شناسی، عضو انجمن جغرافیایی کشورهای آسیا و آفریقا، عضو کمیته ملی آبشناسی(یونسکو)، عضو کمیسیون همکاری فرهنگی ایران و فرانسه، عضو کمیته جغرافیایی فرهنگستان ایران، عضو شورای عالی جغرافیایی وابسته به سازمان جغرافیایی کشور، عضو کمیته برنامه‌ریزی وزارت آموزش و پرورش، عضو هیأت امنای مدرسه عالی بازرگانی رشت، عضو هیأت امنای مدرسه عالی علوم اراک، عضو هیأت امنای مدرسه عالی فنی تهران، عضو اتحادیه انحمن‌های علمی، عضو شورای دانشگاه تهران و رئیس اولین کنگره جغرافی‌دانان ایران بود. دکتر گنجی به دلیل اینکه جغرافیای نوین را در ایران پایه‌گذاری کرد و در راه پیشرفت آن زحمات بسیاری کشید، پدر جغرافیای ایران لقب گرفت. او در دومین سال تأسیس دانشگاه تهران، رشته جغرافیا را در آن دانشگاه تأسیس کرد. ایشان همچنین مؤسس دانشگاه بیرجند است. دکتر گنجی، حدود ده درس جدید و مختلف را به تدریج وارد برنامه رشته جغرافیا نمود و همه را شخصاً به تناوب در سال‌های تحصیلی مختلف تدریس کرد.
او در بیست و نهمین کنگره اتحادیه بین‌المللی جغرافیایی که در2000 م در کره جنوبی برگزار شد، به عنوان یکی از ۱۵ جغرافیدان برجسته جهان شناخته شد و سازمان هواشناسی جهانی، جایزه علمی سال ۲۰۰۱ م خود را به وی اعطا کرد. او در طول فعالیت علمی خود بالغ بر ۶۳ لوح تقدیر از مراکز مختلف علمی، فرهنگی و پژوهشی دریافت کرده است که از آن جمله می‌توان به دریافت لوح تقدیر از انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و انجمن‌های علمی جغرافیایی اشاره کرد.
از این استاد برجسته تاکنون آثار متعددی منتشر شده است که از آن جمله می‌توان به نگارش بیش از دهها مقاله به زبان فارسی و انگلیسی و ترجمه کتاب‌های «بشر چیست» مارک تواین و «نامه هایی از قهستان» و تالیف کتاب‌های «32 مقاله جغرافیایی»، «آب و هوای کشورهای آسیای مرکزی»، «جنگ و جغرافیا: روابط دول بزرگ در اقیانوسیه»، «کتب جغرافیایی دبیرستانی» با مشارکت گروه مؤلفان، «آمار بتازندگی در ایران»، «فهرست مقالات جغرافیایی» (با همکاری صفی نژاد)، «جغرافیای ایران، چهار فصل از جلد اول ایرانشهر»، «اطلس اقلیمی ایران»، «بستر جغرافیایی تاریخ ایران»، «تاریخ جغرافیای اسلامی»، «مطالعه اجمالی فرهنگ‌های جغرافیایی» و «جغرافیا در ایران از دارالفنون تا انقلاب اسلامی» اشاره کرد.
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به پاس سال ها فعالیت علمی و فرهنگی وی، طی برگزاری مراسم بزرگداشتی در 24 خرداد ماه 1379 ایشان را به عنوان یکی از مفاخر ایران‌زمین معرفی کرد و لوح تقدیری همراه با نشان زرین انجمن به استاد اهدا نمود.