فتح الله مجتبایی (تولد 1306، تهران)، مورخ ادیان
فتح الله مجتبایی در تهران متولد شد ولی چند ماه بعد از تولد، مادرش او را به فراهان برد. وی تا چهارده سالگی در فراهان ماند. در این ایام دروس مطول، جامعالمقدمات، مغنی و زبان فرانسه خواند. در1320هـ .ش به اراک آمد و در 1321 هـ .ش وارد دبیرستان پهلوی سابق (امام علی کنونی) شد. بعد تحصیلات خود را در دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه تهران پی گرفت و از محضر اساتیدی چون سعید نفیسی، صورتگر، خانلری و هوشیار بهره برد. در 1332 هـ . ش وارد کارهای دولتی شد و در دبیرستان‌های اراک به تدریس زبان‌های خارجی و ادبیات پرداخت و به کار ترجمه و تألیف نیز روی آورد و شرح بوطیقای ارسطو را ترجمه کرد. مجتبایی از آغاز انتشار دوره دوم مجله «سخن» با آن به همکاری پرداخت و شماری مقاله و نقد کتاب و شعر، و ترجمه شعر و داستان در این مجله منتشر کرد. در سال 1337 هـ . ش با مؤسسه فرانکلین همکاری کرد و به کار ترجمه و ویراستاری پرداخت و همچنان تدریس در دبیرستان را ادامه داد. بعد به دانشسرای عالی منتقل شد و زبان و ادبیات تدریس کرد. وی در جلسات درس و سخنرانیهای تیلیخ (پل تیلیش) شرکت نمود و از محضر او بهره ها برد.
مجتبایی مدتی نیز به عنوان وابسته فرهنگی و مدیر خانههای فرهنگی ایران در لاهور، به پاکستان رفت. در آنجا زبان سانسکریت آموخت و به مطالعه تاریخ دوران اسلامی هند و فرهنگ و ادب فارسی پرداخت و محضر استادانی چون مولوی محمدشفی، پیر حسام الدین راشدی، دکتر محمدباقر، علامه صدیقی و وزیرالحسن ابدی را درک کرد. در 1344 هـ . ش به دعوت پروفسور ویلفرد کنتول اسمیث، اسلام شناس و هندشناس معروف و رئیس مرکز مطالعات ادیان دانشگاه هاروارد به آمریکا رفت و در آنجا به تحقیق در تاریخ ادیان جهان پرداخت و ادبیات فارسی و متون عرفانی را به زبان فارسی برای دانشجویان تدریس کرد. بعد راهی کمبریج شد و در دوره دکتری ادیان و فلسفههای شرق مشغول تحصیل گردید و از محضر استادانی چون پروفسور اینگالز، ریچاد فرای، پروفسور یاکوبسون و پروفسور ولفسون استفاده کرد و سرانجام در سال 1356هـ . ش موفق به اخذ درجه دکتری شد. دکتر مجتبایی پس از بازگشت به ایران، در دانشگاه تهران در گروه ادیان و عرفان به کار پرداخت.
از استاد مجتبایی تاکنون کتب و مقالات متعددی در زمینه تألیف، ترجمه، نقد کتاب و تصحیح متون به زبان‌های فارسی و انگلیسی باقی مانده است. ترجمهکتابهای «شعر جدید فارسی»، «چیترا و گزیده اشعار»، «بوطیقا- هنر شاعری»، «گزیده اشعار رابرت فراست»، «عصر طلایی یونان و فلسفه و هنر آن» تالیف ویل دورانت، «تاریخ ادبیات ایران» تالیف ادوارد براون، تصحیح «طوطی نامه» تالیف ضیاءالدین نخشبی، تصحیح «روضه العقول یا مرزبان نامه بزرگ » از محمد بن غازی ملطیوی و.. از جمله آثار اوست.
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به پاس سال‌ها فعالیت علمی و فرهنگی وی، طی برگزاری مراسم بزرگداشتی در 15 بهمن 1379 ایشان را به عنوان یکی از مفاخر ایران زمین معرفی کرد و لوح تقدیری همراه با نشان زرین انجمن به استاد اهدا نمود.