عبدالهادی حائری (درگذشت 1372، مشهد)، مؤلف و مورخ

abdolhadi_hayeri

عبدالهادی حائری در 1314هـ .ش در قم متولد شد. از طرف پدر نوه حاج میرزا عبدالله حائری، از مجتهدان برجسته و عارف پیشه کربلا  و از سوی مادر نوه آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری، مؤسس حوزه علمیه قم بود. عبدالهادی تحصیلات مقدماتی حوزوی را نزد پدر و برادر خود که هر دو روحانی بودند، گذراند. از 1327هـ .ش به همکاری با مطبوعات پرداخت و در روزنامه‌های «استوار» و «پیکار مردان» در قم و روزنامه «قانون» در تهران درباره بسیاری از مسایل سیاسی و اجتماعی مطلب نوشت. همچنین با مجلات دینی تهران همچون «مسلمین»، «نور دانش»، «حیات مسلمین» و «سالنامه نور دانش» همکاری کرد. در دوران حکومت دکتر محمد مصدق وارد فعالیت های سیاسی شد. در همین ایام به تحصیل دروس دبستانی و دبیرستانی پرداخت و در 1334هـ .ش دیپلم ادبی گرفت. در 1336هـ .ش به دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران رفت، در رشته الهیات به تحصیل پرداخت و درجه لیسانس گرفت. پایان نامه او ترجمه متنی از عربی به راهنمایی سید محمد مشکوه بود که در 1339 هـ .ش آن را به انجام رساند. او در این ایام محضر استادان برجسته‌ای چون دکتر عبدالحسین زرین کوب، آیت‌الله مرتضی مطهری، سعید نفیسی و دکتر غلامحسین صدیقی بهره برد. مدتی به عنوان دبیر در دبیرستان‌های قم و تهران مشغول تدریس شد.

در این سال‌ها به صورت آزاد  نیز در کلاس‌های فوق لیسانس علوم اجتماعی شرکت کرد. چندی  در اداره بهداشت و بهداری مشهد به کار پرداخت. بعد به ریاست آموزش بهداشت مشهد و ریاست انتشارات و تبلیغات بهداری استان خراسان منصوب شد. در همین ایام کتاب «ابن مقفع» تألیف حنّا الفاخوری را از زبان عربی به فارسی ترجمه و منتشر کرد. در 1343هـ .ش با به دست آوردن یک بورس دانشگاهی به کانادا رفت، در دانشگاه مک گیل در رشته تاریخ و مطالعات خاورمیانه به تحصیل پرداخت. در 1347هـ .ش درجه فوق لیسانس گرفت. سپس تحصیلات خود را در همین رشته دنبال کرد و در 1352هـ .ش موفق به اخذ دانشنامه دکترا شد. موضوع رساله دکتری وی درباره درگیری فکری و عملی علما و مجتهدان در انقلاب مشروطیت ایران بود که بعد در 1356هـ .ش به صورت کتاب در لیدن هلند به چاپ رسید و ترجمه فارسی آن تحت عنوان «تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق» منتشر شد. او ضمن تحصیل، مدت دو سال نیز زبان و ادب فارسی را تدریس کرد. پس از فارغ التحصیلی، مدت چهار سال نیز در دانشگاه کالیفرنیا در برکلی به عنوان استادیار به تدریس پرداخت. در 1357هـ .ش به وطن بازگشت و به عنوان دانشیار در گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد مشغول تدریس شد. طی سال‌های 1366- 1365 هـ .ش با استفاده از فرصت مطالعاتی به چین، اروپا و امریکا سفر کرد و به تکمیل اطلاعات خود پرداخت. دکتر حائری در سال تحصیلی 71-1370 هـ . ش به عنوان استاد نمونه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد برگزیده شد و در همین سال به درجه استادی رسید. او عضو انجمن خاورشناسی امریکا، انجمن مطالعات خاورمیانه امریکای شمالی، مؤسسه خاورمیانه، انجمن مطالعات ایرانی، انجمن علوم سیاسی امریکا، انجمن تاریخ در امریکا رشته اسلام شناسی، ایران شناسی و شرق شناسی بود. دکتر حائری به شعر علاقه داشت و اشعاری می‌سرود. همچنین دستی در ترجمه داشت. او در مشهد درگذشت و در صحن بارگاه ملکوتی حضرت امام رضا (ع) به خاک سپرده شد.

 پس از مرگش، کتابخانه شخصی وی توسط همسرش به دانشگاه فردوسی مشهد اهدا گردید. آثار متعددی از این استاد برجسته باقی مانده است که از آن جمله می‌توان به «نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب»  – که در دوره هفتم کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان کتاب سال برگزیده شد – «همگامی ایران و لیبی بر ضد امپریالیسم: دو سند تاریخی»، «تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق»، «تاریخ جنبش‌ها وتکاپوی فراماسونی‌گری درکشورهای اسلامی»، «تاریخ الحرکات و النشاطات الماسونیه فی العالم الاسلامی» و «آزادی‌های سیاسی و اجتماعی از دیدگاه اندیشه‌گران» اشاره کرد. در مهر ماه 1379 هـ .ش مراسم بزرگداشتی به پاس سال‌ها خدمات علمی و فرهنگی وی از سوی گروه تاریخ دانشگاه های تهران و مشهد در تهران برگزار شد و مجموعه مقالات ارائه شده در این همایش در کتاب «خودآگاهی و تاریخ پژوهی» (یادنامه استاد عبدالهادی حائری)  در  اسفند ماه 1380 هـ .ش به چاپ رسید.

یادداشت های مرتبط