بدیع‌الزمان فروزانفر (درگذشت 1349، تهران)، ادیب
محمدحسن مشهور به بدیع‌الزمان فروزانفر در14 شهریور ماه 1276هـ . ش / 28 ربیع الثانی 1322 هـ . ق در روستای «زیرک» بشرویه، از توابع طبس، در خانواده‌ای اهل علم و ادب متولد شد. پدرش آقا شیخ علی، روحانی بود که علاوه بر پیشنمازی، به طبابت و مداوای مریضان نیز به طور تجربی می‌پرداخت. پدربزرگش، آخوند محمدحسن قاضی، نیز از جمله فقیهان و عالمان عصر خود بود که نسب به ملا احمد تونی، از علمای معاصرشاه عباس صفوی می‌رساند. بدیع‌الزمان تحصیلات اولیه را نزد پدر و برادر بزرگش ناصر قدسی فراگرفت و بیشتر قرآن را حفظ کرد. بعد مدتی نزد ملا محمدحسن در مکتبخانه تلمذکرد.
در 1338هـ . ق / 1298هـ . ش به مشهد رفت، نزد ادیب نیشابوری ادبیات فارسی و عربی و نزد میرزا حسین سبزواری، شیخ مرتضی آشتیانی و شیخ مهدی خالصی فقه و اصول خواند. همچنین محضر اساتید برجسته‌ای چون سید محمدباقر مدرس رضوی، سید مهدی شهرستانی، آخوند ملا عبدالرحمان مدرس و حاج شیخ عباس شاهرودی را درک کرد. شهرت نبوغ، استعداد و مهارتش در شاعری و خواندن قصیده‌های بلند فارسی و عربی توجه رجال سیاسی و فرهنگی آن عصر را به وی معطوف ساخت به طوری که میرزا احمد قوام ملقب به قوام‌السلطنه، حاکم وقت خراسان، او را در 1339هـ . ق «بدیع زمانه» خطاب کرد. در باب علت اشتهار وی به «بدیع الزمان» روایات مختلفی نقل شده است. برخی معتقدند چون فروزانفر قصیده‌ای به سبک شعرای دوره سامانی با تشبیب و تغزل در وصف بهار و مدح قوام‌السلطنه سرود، قوام‌السلطنه او را فروزانفر ملقب ساخت.
برخی نیز براین باورند که ادیب نیشابوری این لقب را به وی داده است. فروزانفر اهل شعر بود و اشعار بسیاری از بزرگان شعر و ادب را از حفظ داشت. همچنین شعر می‌سرود و «ضیاء» تخلص می‌کرد. او در اشعار خود توجه خاصی به ایران و سرنوشت و تاریخ آن داشت که قصیده «وطنیه» و «ایران دیروز- ایران فردا» نمونه بارز آن است. فروزانفر در 1304 هـ . ش به تهران آمد و نزد میرزا طاهر تنکابنی تلمذ کرد و «شرح اشارات»، «شفا»، «کلیات قانون» و «تمهیدالقواعد» را خواند، فقه و حقوق را در محضر آقا حسین نجم‌آبادی، «تحریر اقلیدس» و «الهیات شفا» را نزد میرزا مهدی آشتیانی و «شرح چغمینی» را نزد ادیب پیشاوری تحصیل کرد و از محمدعلی فروغی نیز بهره برد. همچنین به عضویت شورای معارف درآمد. در 1305 هـ . ش در مدرسه دارالفنون به تدریس فقه و عربی پرداخت و در 1306هـ . ش استاد منطق در دانشکده حقوق گردید. فروزانفر از 1307 هـ . ش در دارالمعلمین عالی مشغول تدریس زبان عربی، زبان و ادبیات فارسی، تفسیر قرآن و منطق شد. در 1312 هـ . ش در دانشسرای عالی، ادبیات فارسی و تاریخ ادبیات تدریس کرد. در 1313هـ . ش به معاونت دانشکده معقول و منقول منصوب شد. بعد به عضویت مجلس مؤسسان دوم و مجلس سنا درآمد. در 31 خرداد ماه 1314هـ . ش موفق به اخذ گواهی نامه دکترا توسط هیأت ممیزه دانشگاه تهران شامل سید نصرالله تقوی، علی اکبر دهخدا و دکتر ولی‌الله نصر شد.
از شهریور ماه همان سال به سمت استادی دانشسرای عالی، دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و دانشکده علوم معقول و منقول منصوب گردید. همچنین عضو پیوسته فرهنگستان ایران و مخبر کمیسیون فرهنگ زبان فارسی شد. فروزانفر در 1315هـ . ش به سمت ریاست مؤسسه وعظ و خطابه رسید. در 1323هـ . ش ریاست دانشکده معقول و منقول یافت و تا 19 مهرماه 1346هـ . ش در همان سمت باقی ماند. در 1322هـ . ش عضو شورای کتابخانه ملی و در 1325هـ . ش عضو هیأت رئیسه انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی شد. در 1342هـ . ش عالی ترین نشان علمی دولت مراکش را دریافت کرد و سرانجام در 19 آبان ماه 1346هـ . ش بازنشسته گردید. پس از بازنشستگی، دانشگاه تهران به پاس سال‌ها خدمات علمی عنوان «استاد ممتاز» را به او اعطا کرد. وی از جمله مؤلفان کتاب‌های درسی نیز بود و یک دوره منتخبات ادبیات فارسی برای سال‌های اول، دوم، سوم با همکاری دکتر زرین‌کوب و منوچهر آدمیت برای دبیرستان‌ها تألیف کرد. همچنین در تألیف دستور زبان فارسی برای دبیرستان‌ها همکاری کرد. فروزانفر در تهران درگذشت و در حرم حضرت عبدالعظیم (ع) به خاک سپرده شد.
آثار متعددی از این استاد برجسته باقی مانده است که از آن جمله می‌توان به تألیف کتاب‌های «سخن و سخنوران» (2 جلد)، «مأخذ قصص و تمثیلات مثنوی»، «احادیث مثنوی»، «منتخبات ادبیات فارسی»، «رساله در تحقیق احوال و زندگانی مولانا جلال‌الدین محمد مشهور به مولوی»، «مباحثی از تاریخ ادبیات ایران»، «شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین عطار نیشابوری»، «فرهنگ عربی به فارسی» (با مشارکت چهار نفر از استادان)، «خلاصه مثنوی»، «شرح مثنوی شریف» (3 جلد) و تصحیح کتاب‌های «زنده بیدار» (حی بن یقظان) ابن طفیل، «فیه مافیه» مولانا جلال‌الدین بلخی مشهور به مولوی، «معارف» بهاء ولد، «کلیات شمس» یا «دیوان کبیر»، «معارف» برهان‌الدین محقق ترمذی، «مناقب» اوحدالدین کرمانی و ترجمه کتاب‌های «رساله قشیریه» و «قرآن مجید» اشاره کرد. مجموعه مقالات فروزانفر به کوشش عنایت‌الله مجیدی و با مقدمه دکتر عبدالحسین زرین‌کوب و مجموعه اشعار وی نیز به کوشش عنایت‌الله مجیدی و با مقدمه دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی انتشار یافته است.
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به پاس سال‌ها خدمات علمی و فرهنگی، طی برگزاری مراسم بزرگداشتی در 30 بهمن ماه 1386هـ . ش ایشان را به عنوان یکی از مفاخر ایران‌زمین معرفی کرد و لوح تقدیری به خانواده استاد اهدا نمود.