قرن چهارم و پنجم هجری یکی از درخشان‌ترین دوره‌های تاریخ تشیع پس از آغاز عصر غیبت است. گردآوری و تدوین منابع اصلی حدیث شیعه و نیز تدوین و تألیف نخستین آثار برجسته و مهم در عرصه‌های تفسیر، کلام، فقه و اصول فقه، محصول این عصر است و بیشترین سهم را در این زمینه دو حوزه مهم قم و بغداد بر عهده داشته‌اند. در این میان تلاش و همت والای محدّثان و عالمانی چون شیخ صدوق، شیخ مفید، سیّد مرتضی، سیّد رضی و شیخ طوسی می‌درخشد.
اینک که در آستانه هزارۀ وفات سیّد مرتضی (۴۳۶ ق) – یعنی سال ۱۴۳۶ قمری- قرار گرفته‌ایم، آستان مقدّس حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) و مؤسسه علمی- فرهنگی دارالحدیث، با همراهی و مشارکت چند نهاد و مرکز بزرگ علمی- فرهنگی تصمیم به برگزاری کنگره بین المللی سیّد مرتضی گرفته‌اند.
در کنار تصحیح آثار سیّد مرتضی و نیز تالیف آثاری چند در زمینۀ ابعاد و عرصه‌های زندگی علمی و اندیشه‌های سیّد مرتضی، نگارش مقالات علمی ـ پژوهشی، جایگاه ویژه‌ای دارد.
از این رو محقّقان و پژوهشگران ارجمند را به مشارکت علمی و معنوی در این کنگره و به ویژه نگارش مقاله دعوت می‌کنیم. گفتنی است به جهت قرابت یا وابستگی برخی از عرصه‌های زندگی سیّد مرتضی با برادرش سیّد رضی، در این عرصه‌ها، سیّد رضی نیز می‌تواند موضوع پژوهش قرار گیرد. بنابر این در پایان محورها، بخش ویژه‌ای را به سیّد رضی اختصاص داده‌ایم.
موضوعات پیشنهادی برای تدوین مقالات از این قرار است (و البته از موضوعات مرتبط دیگر نیز استقبال می‌شود):
۱. زیست‌نامۀ سیّد مرتضی
– ولادت و وفات
– خاندان
– فضای علمی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی
۲. استادان و شاگردان سیّد مرتضی
– استادان (شیخ مفید، شیخ صدوق، احمد بن سهل دیباجی، ابن نباته، مرزبانی و …)
– شاگردان (شیخ طوسی، سلّار، ابو الصلاح حلبی، ابن برّاج، کراجکی، ابن حمزه، صهرشتی، دوریستی و …)
۳. سلوک اخلاقی و معنوی سیّد مرتضی
– اخلاق فردی
– اخلاق اجتماعی
– تعامل با مخالفان
– دیدگاه‌های اخلاقی
۴. آثار و نوشته‌های سیّد مرتضی
– آثار چاپ شده
– آثار خطّی
– آثار مفقود
۵. جامعۀ شیعی در دوران سیّد مرتضی
– بغداد در قرن ۴ و ۵
– حکومت آل بویه
– خلفای بنی عباس
– تعامل مکتب قم و بغداد
– تعامل فرقه‌های شیعه با یکدیگر
۶. فعالیت‌های اجتماعی سیّد مرتضی
– مرجعیت عامّه شیعه
– نقابت سادات
– امارت حجّاج
– ریاست دیوان مظالم
– قضاوت
– مناصب دیوانی (حکومتی) دیگر
۷. اندیشه‌های قرآنی و حدیثی سیّد مرتضی
– تأویل
– نفی تحریف قرآن
– نظریه صرفه و اعجاز
– عدم حجیت خبر واحد
– فقه الحدیث
– آرای ویژۀ قرآنی و حدیثی
۸. اندیشه‌های کلامی (اعتقادی) سیّد مرتضی
– کلام الله
– ایمان و کفر
– عدل الهی
– غلوّ
– آرای ویژه کلامی
۹. اندیشه‌های فقهی- اصولی سیّد مرتضی
– بنیان‌گذاری اصول فقه شیعه
– نظریه اجتهاد و تقلید
– نوآوری‌های فقهی و اصولی
– آرای ویژه فقهی و اصولی
۱۰. اندیشه‌های فرهنگی- اجتماعی سیّد مرتضی
– آرای سیاسی- اجتماعی
– تقریب و تفاهم مذهبی
۱۱. جایگاه و آرای ادبی سیّد مرتضی
– اشعار
– آرای ادبی
۱۲. مباحث روشی و روش‌شناسی سیّد مرتضی
– روش‌شناسی سیّد مرتضی در عرصه‌های علمی
– تعامل سیّد مرتضی با آراء و اندیشه‌ها و مذاهب عصر خود
– عقل‌گرایی سیّد مرتضی
– تعامل عالمان شیعی در ادوار بعدی با آراء و نظرات سیّد مرتضی
– سیّد مرتضی در آثار و متون عالمان اهل سنّت
۱۳. سیّد رضی
– مناسبات سیّد رضی با سیّد مرتضی
– اندیشه ها و آرای علمی سیّد رضی
– فضای تألیف نهج البلاغه
مهلت ارسال مقالات: پایان بهمن ماه ۱۳۹۳
نشانی دبیرخانه: قم، بلوار پانزده خرداد، چهارراه نوبهار، بعد از شهرک جهاد، مؤسسۀ علمی ـ فرهنگی دارالحدیث، دبیرخانۀکنگره‌ها.
تلفن: ۳۷۱۷۶۱۳۰ ـ ۰۲۵
نمابر (فکس): ۳۷۱۷۶۱۴۱ ـ ۰۲۵
رایانامه (ایمیل): Info@Hadithcongresses.ir
نهادها و مراکز برگزار کننده (به ترتیب الفبا):
۱. آستان حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)
۲. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور
۳. بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی
۴. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
۵. جامعه المصطفی العالمیه
۶. دانشگاه ادیان و مذاهب
۷. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
۸. کتابخانه‌های تخصّصی وابسته به دفتر حضرت آیه الله العظمی سیستانی
۹. مؤسسۀ حفظ و نشر تراث اسلامی
۱۰. مؤسسۀ علمی- فرهنگی دارالحدیث
۱۱. مجمع جهانی اهل بیت (ع)
۱۲. مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
۱۳. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور)
۱۴. معاونت پژوهش مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه