78 سال پیش یعنی در تاریخ 15 بهمن ماه سال 1313، لوح یادبود تاسیس دانشگاه تهران با حضور مقامات دولتى در محلى که اکنون پلکان جنوبى دانشکده پزشکى است در دل خاک به امانت گذاشته شد.
دانشگاه تهران 78 سال میراث علمی کشور را به دنبال دارد و از حیث جذب و میزان هیئت علمی، تعداد دانشجو، میزان مقالات علمی و تعامل با دستگاههای مختلف، داشتن کتابخانه ها و آزمایشگاه های غنی و مجهز، تعدد رشته ها و دانشکده ها و موسسات پیوسته و وابسته، واقع شدن در پایتخت، بی جهت نیست که عنوان دانشگاه مادر یا نماد آموزش عالی کشور را از آن خود کرده است.
اندیشه ایجاد مرکزی برای آموزش عالی در ایران و به تعبیر دیگر “دانشگاه”، نخستین بار با تاسیس دارالفنون در 1230 ه.ش به همت میرزاتقی خان امیرکبیر عملی شد.
پس از آن، در 1307 ه.ش پروفسور دکتر محمود حسابى پیشنهاد راه اندازی مرکزی جامع همه یا اغلب دانش ها را با وزیر وقت فرهنگ در میان نهاد و در بهمن ماه سال 1312 شمسى، جلسه هیات دولت وقت تشکیل و در آن موضوع تأسیس دانشگاه تهران مطرح شد و با تخصیص بودجه اولیه اى به میزان 250000 تومان به وزارت معارف اجازه داده شد تا زمین مناسبى براى تاسیس دانشگاه بیابد و ساختمان آن را در اسرع وقت پدید آورد.
طراحی پردیس دانشگاه را یک معمار فرانسوى بر عهده گرفت. وى نخست طرح خیابانهاى اطراف و داخل دانشگاه را ارائه کرد و پس از تایید در پانزدهم بهمن 1313، عملیات اجرایى با کاشت نهال هاى درختان سایه گستر و با شکوه چنار در کنار خیابانها آغاز شد، اکنون آن نهالهاى نحیف، عمرى به درازاى دانشگاه یافته و آنان نیز هفتاد و هشت ساله شده اند.
نام شخصیتهای برجسته علمی، فرهنگی، اجتماعی و … از جمله استاد جلال الدین همایی، عبدالعظیم قریب، بدیع الزمان فروزانفر، پروفسور محمود حسابى، استاد علی اکبر دهخدا، دکتر محمد معین، مهندس مهدی بازرگان، شهید دکتر مصطفی چمران، دکتر یدالله سحابى، شهید دکتر محمد مفتح، استاد شهید مرتضی مطهرى، دکترعبدالحسین زرین کوب، دکتر کریم ساعى، دکتر احمد حامی و … با نام دانشگاه تهران عجین شده است.
سر در دانشگاه تهران در سال‌های 1345-1346خورشیدی بر پایه طرحی از کوروش فرزامی یکی از دانشجویان دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران ساخته شد.
سردر دانشگاه تهران امروزه به نمادی از چهره آکادمیک ایران تبدیل شده است.
درباره نمادشناسی این سر در دو دیدگاه وجود دارد:
بال‌های پرنده‌ای خیالی (علم و دانش به عنوان بال‌هایی برای صعود به مدارج بالاتر) و همچنین به عنوان کتابی باز
این اثر در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
سر در دانشگاه تهران در سال 1388 برای نخستین بار شسته شد.